توسعه و تغییرات اجتماعی منجر به تغییراتی در ساختار خانواده شده است که یکی از این تغییرات، تشکیل خانواده های تک سرپرست یا تک والدی است. سرپرست خانوار معمولا مسئول تمام یا بیشتر هزینه های خانوار و تصمیم‌گیری در مورد نحوه خرج کردن درآمد خانوار است. سرپرست خانوار لزوما مسن ترین عضو خانواده نیست و ممکن است مرد یا زن باشد. زن سرپرست خانوار به زنی اطلاق می‌شود که در نتیجه طلاق، فوت سرپرست، مهاجرت یا بدسرپرستی، مسئولیت اداره خانواده را بر عهده دارد.
تعداد زنان سرپرست خانوار در نیم قرن اخیر به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه به‌دلیل طلاق، مرگ همسر، اعتیاد یا ناتوانی شوهر، افزایش امید به زندگی در میان زنان، مهاجرت یا رها شدن از طرف همسر افزایش یافته است. بر اساس آمارهای جهانی، نرخ زنان سرپرست خانوار در کشورهای مختلف متفاوت است. در سال ۲۰۰۷، ۴۹.۴۰ درصد از سرپرست خانوارها در اوکراین زن بودند. در نامیبیا سال ۲۰۱۳ این نرخ ۴۳.۹۰ درصد و در سال ۲۰۱۵ در زیمبابوه ۴۰.۶۰ درصد از خانوارها دارای سرپرست زن بودند. در سال ۲۰۱۶، ارمنستان با ۳۳.۲۰ درصد بالاترین نرخ زن سرپرست خانوار را داشت. در ایران تعداد خانوارهای رسمی تک والدی تحت سرپرستی زنان، رو به افزایش است که بسیار نگران کننده است. در سال ۱۳۸۵ نسبت زنان سرپرست خانوار ۹.۵ درصد، در سال ۱۳۹۰ این نسبت ۱۲.۱ درصد بود و در سال ۱۳۹۵ که ۳۰۶۱۷۵۳ زن سرپرست خانوار در ایران وجود داشت به ۱۲.۷ درصد رسید. پیشنهاد می‌کنیم در ادامه حتماً با دارالاکرام همراه باشید چراکه قصد داریم ۱۶ راهکار موثر برای توانمندسازی زنان سرپرست خانوار را بررسی کنیم.
چرا بانوان سرپرست خانوار نیاز به توانمندسازی دارند؟
اکثر بانوانی که پس از اتفاقاتی در جایگاه سرپرست خانوار قرار می گیرند معمولا آمادگی های لازم را برای کسب درآمد ندارند. آنهایی که تخصص و مهارت دارند می توانند در جامعه پیشروی کنند و پابه پای مردان درآمد کسب کنند؛ اما آنهایی از پیش آمادگی لازم نداشتند و متکی به مرد خانواده بودند دچار فقر می شوند و به سختی می توانند شرایط خانواده را ثابت نگه داشته و مشکلات و موانع را مرتفع سازند. توانمندسازی زنان برای سلامت و توسعه اجتماعی خانواده ها، جوامع و کشورها ضروری است.
توانمندسازی زنان دقیقاً به چه معناست؟
توانمندسازی زنان را می‌توان به ارتقای احساس ارزشمندی زنان، توانایی آنها در تعیین انتخاب‌های خود و حق تأثیرگذاری بر تغییرات اجتماعی برای خود و دیگران تعریف کرد. این حقوق با توانمندسازی زنان همسو است و یک حق اساسی بشر است که برای دستیابی به جهانی صلح آمیزتر و مرفه نیز کلیدی است.
همچنین بخوانید : بررسی وضعیت اقتصادی و اجتماعی زنان سرپرست خانوار
در کشورهای غربی، توانمندسازی زنان اغلب با مراحل خاصی از جنبش حقوق زنان در تاریخ همراه است. این جنبش تمایل دارد به سه موج تقسیم شود، اولین موج در قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ آغاز شد که در آن حق رای یک ویژگی کلیدی بود. موج دوم دهه ۱۹۶۰ شامل انقلاب جنسی و نقش زنان در جامعه بود و فمینیسم موج سوم در دهه ۱۹۹۰ آغاز شده است.
توانمندسازی زنان و ارتقای حقوق زنان به عنوان بخشی از یک جنبش بزرگ جهانی ظاهر شده است و در سال های اخیر به پیشرفت خود ادامه می دهد. روزهایی مانند روز جهانی توانمندسازی زنان نیز در برای ثابت کردن ارزش این موضوع در نظر گرفته شده است؛ اما علیرغم پیشرفت های زیاد، زنان و دختران همچنان با تبعیض و خشونت در هر بخش از جهان روبرو هستند.
اصول توانمندسازی زنان
هفت اصل توانمندسازی زنان که با همکاری پیمان جهانی سازمان ملل متحد و زنان سازمان ملل ایجاد شده است و برای توانمندسازی زنان در بازار، محل کار و جامعه استفاده می شود.
این هفت اصل عبارتند از:
- اصل ۱: ایجاد رهبری شرکتی در سطح بالا برای برابری جنسیتی
- اصل ۲: با همه افراد در محل کار منصفانه رفتار کنید، با احترام و حمایت از حقوق بشر و عدم تبعیض جنسیتی
- اصل ۳: اطمینان از سلامت، رفاه و ایمنی همه کارگران اعم از زن یا مرد
- اصل ۴: ارتقاء آموزش و توسعه حرفه ای برای زنان
- اصل ۵: اجرای زنجیره تامین، شیوه های بازاریابی و توسعه شرکتی که زنان را توانمند می کند
- اصل ۶: برابری زنان از طریق ابتکارات و حمایت اجتماعی از آنها
- اصل ۷: اندازه گیری و گزارش عمومی در مورد پیشرفت برای ایجاد برابری جنسیتی
۱۶ راهکار توانمندسازی زنان سرپرست خانوار
۱- ارائه آموزش مهارت های زندگی
مهارتهای زندگی مهارتهایی هستند که بسیاری از مردم آن را بدیهی می‌دانند، مانند مدیریت پول، خرید، آشپزی، اداره خانه و حفظ شبکه‌های اجتماعی. این موارد برای حفظ خانواده و زندگی مستقل ضروری هستند و همه افراد این مهارت ها را ندارند، یا به دلیل فقر و نبود سرپرست هرگز آنها را به دست نیاورده اند. کمک به زنان سرپرست خانوار در کسب مهارت های زندگی سبب می شود در معرض فقر قرار نگیرند و بهتر بتوانند خانواده را اداره کنند. هدف آموزش مهارت های زندگی خود کفایی بانوانی است که به هر دلیلی سرپرستی خانواده را به عهده گرفته اند.
مهارتهای زندگی را می‌توان در سه دسته کلی در نظر گرفت:
- مهارتهای اصلی یا پایه (مانند حساب، سواد و فناوری اطلاعات).
- مهارت های زندگی مستقل (مانند مدیریت خانواده، بودجه بندی، قرار ملاقات و تماس با خدمات، رسیدگی به صورت حساب ها و مکاتبات).
- مهارت های اجتماعی (مانند مهارت های بین فردی، اجتناب از اختلافات همسایگان یا برخورد با آنها، توسعه اعتماد به نفس و شبکه های اجتماعی).
۲- آموزش مهارت های شغلی برای توانمندسازی زنان سرپرست خانوار
تمام افراد دنیا استعدادهای نهفته ای دارند که با استفاده از آنها می توانند درآمد داشته باشند، زنان سرپرست خانوار نیز از این قاعده جدا نیستند. می توان انواع مهارت های کاری را بر اساس نوع سواد یا هنر آنها آموزش داد تا به راحتی بتوانند از آن برای کسب درآمد استفاده کنند. باید توجه داشت که مهارت های آموزشی با توانایی و استعداد آنها سازگاری داشته باشند تا بهره وری کامل از دوره ها حاصل گردد. یکی از بهترین راه ها شرکت در کلاس های فنی و حرفه ای کشور است زیرا انواع مهارت ها را در همه زمینه ها آموزش می دهد و مدارک معتبری به افراد اهدا می کند.
۳- ایجاد فرصت های شغلی بیشتر
با پیشرفت جوامع نیاز به بانوان در شغل های متفاوت بیشتر حس می شود و امروزه تاکید جهانیان بر مشارکت بیشتر زنان در انجام کارهای بیرون از خانه است. پیش نهاد می شود برای زنان سرپرست خانوار متناسب با وضعیت زندگی آنها فرصت های شغلی ایجاد شود تا بتوانند شرایط زندگی خود را به درستی در دست بگیرند بی آنکه با فقر رویارو شوند. دولت ها هرساله برنامه توانمندسازی بانوان را در لیست کارهای خود قرار می دهند و ایران نیز روز به روز به اهمیت این برنامه بیشتر پی میبرد؛ زیرا با وجود تحریم ها و شرایط اقتصادی موجود حاکم بر کشور، زنان سرپرست خانوار بیش از افراد دیگر دچار بحران های اقتصادی می شوند.
همچنین بخوانید : بهترین راه کارآفرینی و ایجاد شغل برای نیازمندان
۴- استفاده از بانوان در موقعیت های شغلی
در مواردی که شغل ها جنسیت خاصی نداشته باشند، سعی کنیم حتما از بانوان سرپرست خانوار حمایت کرده و اگر توانایی انجام آن کار را دارند، استخدامشان کنیم. باید سعی کنیم تبعیض جنسیتی را کنار گذاشته و اگر کسب و کاری داریم از این بانوان حتما استفاده کنیم. می توان اولویت استخدام بانوان سرپرست خانوار را نسبت به دیگر افراد بالاتر قرار داد و هنگام مصاحبه و انتخاب فرد آن را لحاظ کرد. با این کار می توانیم به نوبه خود قدمی در راه توانمندسازی بانوانی که سرپرست خانوار هستند برداریم.
۵- برگزاری نمایشگاه برای توانمندسازی زنان سرپرست خانوار
بانوان زیادی هستند که مهارت های هنری متنوعی دارند و یا محصولات خانگی خوشمزه ای را تولید می کنند. با حمایت و کمک به برگزاری انواع نمایشگاه ها می توان به کسب درآمد این بانوان کمک بسیاری کرد. در نمایشگاه ها محصولات زنان در معرض دید عموم قرار گرفته می شود و امکان فروش آن محصولات بیشتر و بیشتر می شود. می توان در برگزاری هر نمایشگاه قسمتی را برای بانوان سرپرست خانوار در نظر گرفت تا در صورتی که محصولشان مطابق با موضوع نمایشگاه بود، بتوانند آنها را در نمایشگاه ارائه دهند.
۶- قرار دادن امکانات کار در اختیار بانوان
بسیاری از بانوان وجود دارند که مهارت، تخصص یا هنر خاصی را دارند اما امکان تولید یا کار کردن با آن تخصص را ندارند. با شناسایی این بانوان می توان امکانات کار را در اختیار آنان قرار داد و بهره وری خوبی را نتیجه گرفت. این گونه می توان به راحتی آنان را در مهارتشان توانمند کرد و امکان کسب درآمد را در اختیارشان گذاشت. می توان برای خرید این امکانات هزینه کرد و طی اقساط آن را بازپس گرفت یا می توان برای کمک به هم نوعان امکانات را به صورت رایگان در اختیارشان گذاشت. افراد زیادی هستند که امکانات بلااستفاده ای را در منزل یا محل کار خود نگه می دارند، می توانند این امکانات را در اختیار زنان سرپرست قرار دهند.
۷- استفاده از ایده های بانوان
همانطور که گفته شد در تمام انسان ها استعدادهایی وجود دارد که نهفته است، در بسیاری موارد نیز استعدادهای آنان نادیده گرفته می شود. این بانوان ایده های بسیار زیادی دارند که می توان از آنها برای ایجاد درآمد استفاده کرد. گاهی اوقات ایده های بانوان می تواند یک کسب و کار را رونق داده و یا نجات دهد بنابراین خوب است که ایده های آنها را ببینیم و بشنویم. در صورت عملی بودن ایده ها می توان روی آن سرمایه گذاری کرد و اتفاقات خوبی را در یک کسب و کار رقم زد.
۸- امکان دیده شدن بانوان
می توان بانوانی که سرپرست خانوار هستند و امکان دیده شدن در اجتماع را ندارند حمایت کرد، به طوری که شرایطی برای ارائه فکر، محصول، ایده یا خدمات آن ها فراهم شود. می توان از ابزارهای بسیار زیادی مانند شبکه های اجتماعی، گروه های خیریه، نمایشگاه، تلویزیون، رادیو، برنامه های خانگی، مجلات، روزنامه ها و غیره استفاده کرد. اگر استعدادها و مهارت های این بانوان دیده شود می تواند شرایط مالی زندگی آنها را دستخوش تغییرات بسیاری کند.
۹- تحت پوشش قرار دادن
می توان زنان سرپرست خانوار را تحت پوشش قرار داد و برای یادگیری مهارت های شغلی، راه یابی به دنیای کاری و ساماندهی وضعیت خانواده هایشان تلاش کرد. در برخی موارد می توان قسطها یا قرض های آنان را پرداخت کرد تا دستشان برای بردن درآمد به سفره خانواده بازتر شود. این کار را می توان به راحتی از طریق خیریه ها انجام داد و کمک های نقدی را در این جهت به دست آنان سپرد؛ زیرا خیریه ها این زنان را شناسایی می کنند و نیازهای آنان را نیز دسته بندی می کنند؛ بنابراین کمک های شما می تواند در جهت توانمندی آنان هزینه شود و از دغدغه های این بانوان در زندگی بکاهد.
۱۰- حقوق برابر برای بانوان
هنگامی که بانویی با شرایط سخت زندگی مانند سرپرستی یک خانواده و در یک موقعیت شغلی قرار میگیرد، سعی کنیم حقوق برابری را نسبت به دیگر افراد جامعه برای آنها قائل شویم. در موارد بسیاری دیده شده هنگامی که یک زن نیاز شدیدی به کار دارد با حقوق نابرابری او را استخدام می کنند و بهره زیادی از او می کشند. این چرخه باید قطع شود و اجازه دهیم بانوان به راحتی در یک موقعیت شغلی از استعدادهای خود استفاده کنند تا بتوانند شرایط خانوادگی خود را کنترل کنند.
۱۱- به زنان اجازه دهیم در جلسات حضور یابند
در یک مطالعه اخیرا اعلام شده، در یک جلسه هیئت مدیره متشکل از ۱۰۰ نفر، تنها ۱۵ نفر زن حضور دارند یعنی در جلسات روزانه با ۱۰ شرکت کننده یا کمتر، فقط ۲ نفر از این افراد زن خواهند بود. در زمان‌هایی که می‌توانید زنان بیشتری را به جلسات برنامه‌ریزی‌شده بیاورید، به‌ویژه زمانی که مجموعه مهارتهای آنها تکمیل کننده کار در حال انجام است.
۱۲- زنان را تشویق کنیم تا صحبت کنند
آوردن زنان در محیط کار کافی نیست زیرا زنان به طور معمول در جلسات نادیده گرفته می شوند و صحبت های آنان شنیده نمی شود. هنگامی که آنها را وارد کار کردید، فضایی را برای زنان ایجاد کنید تا افکار خود را در جلسات به اشتراک بگذارند. اگر هیچ‌کدام داوطلب برای صحبت کردن نشدند، مستقیما از یکی از زنان حاضر سؤال بپرسید و آنها را به بحث بکشانید.
۱۳- بازخورد کار زنان سرپرست را بررسی کنید
انتظارات روشنی را تعیین کنید و بازخورد آن را بررسی کنید، از این طریق می توان زنان را به انجام درست کارها تشویق کرد. بازخورد ابزار مهمی است که می تواند به زنان کمک کند تا در محل کار احساس اطمینان بیشتری کنند. با اشاره به اینکه چه چیزی خوب کار می کند و چه کاری می تواند متفاوت انجام شود، می توانید به زنان در محل کار کمک کنید تا مهارت های خود را بهبود بخشند.
انگیزه رقابتی مداوم می تواند روابط منفی در محل کار بین زنان ایجاد کند، وقتی از طریق بازخورد مثبت شروع به حمایت از زنان دیگر در محل کار می کنید، این روایت کلی را تغییر می دهید.
۱۴- ساخت محیطی مناسب برای پیشرفت بانوان
متاسفانه در جوامع دیده شده است که از زنان سرپرست خانوار به دلیل وجود مشکلاتشان در زندگی و شرایط آنها سو استفاده های بسیاری در محیط کار می شود. باید تلاش کرد تا محیطی سالم و امن برای این دسته از بانوان محیا کرد تا بدون دغدغه بتوانند کار کنند و کسب درآمد کنند.
۱۵- ارائه انواع مشاوره به زنان سرپرست
زنانی که به ناچار سرپرستی خانواده را به عهده می گیرند، مشکلات فراوانی در زندگی دارند. انواع مشاوره ها می تواند آنها را در راه سرپرستی و توانمندسازی هدایت کند. مشاوره ها می تواند روحی و روانی باشد به طوری که کمک شود تا آلام خود را فراموش کنند یا با آن ها کنار بیایند. مشاوره های شغلی نیز می تواند سبب تشخیص استعدادهای آنها شوند تا بتوانند %
