موسسۀ دارالاکرام سازمانی مردم نهاد است که از آموزش کودکان فاقد سرپرست موثر حمایت می‌کند. این موسسه در سال 1380 فعالیت خود را آغاز کرده است و در حال حاضر 22 شعبه و 7 نمایندگی در سراسر کشور دارد و بورسیۀ تحصیلی بیش از 8000 دانش‌آموز را عهده دار است. علاوه بر آن موسسه خدمات شش‌گانه‌ای با محوریت خدمات آموزشی به دانشآموزان خود ارائه می‌دهد. گزارش حاضر فعالیت‌های موسسه را در سال 1403 مرور می‌کند. آنچه می‌بینید گزارشی اولیه است و گزارش نهایی سال متعاقبا منتشر خواهد شد.
عیدانۀ دانشآموزان: پایانی خوب برای سال 1403
اسفند ماه در حالی به پایان رسید که موسسه با همراهی نیکوکاران بیش از 8000 جفت کفش از برند 361 به ارزش 30 میلیارد تومان برای دانش آموزان و خانواده های ایشان به عنوان عیدی فراهم کرد و این علاوه بر عیدانه‌ای است که شعب مختلف با ارتباطات بومی خود برای دانشآموزان تدارک دیدند. در اواخر اسفند تقریبا تمام کفش‌ها توسط شعب و نمایندگی‌ها توزیع و به دست دانش‌اموزان یا خانواده‌های ایشان رسیده است.
جدا از آن دارالاکرام با همکاری نیکوکاران خارج از کشور توانست در اسفند ماه برای همۀ دانشآموزان خود در استان سیستان و بلوچستان یک بستۀ مواد غذایی تدارک ببیند.
علاوه بر این موسسه در کمپین پل‌های پیش‌رو که در اسفند ماه 1403 آغاز و در نیمۀ فروردین پایان یافت با اعتماد نیکوکاران و همراهان موسسه مبلغ 4 میلیارد تومان جذب کرد که این مبلغ تماماً برای پشتیبانی از آموزش دانشآموزان و ادامۀ مسیر تحصیل‌شان صرف خواهد شد.
بورسیۀ تحصیلی: انگیزه‌‌ای اولیه و آغاز کار
هر دانش‌آموز دارالاکرام ماهانه مبلغی را به عنوان بورسیۀ تحصیلی دریافت می‌کند. در قراردادی که در آغاز کار با دانش‌آموز بسته می‌شود او متعهد می‌شود که مسیر تحصیلش را ادامه دهد و دارالاکرام نیز تعهد می‌کند که بورسیۀ تحصیلی ماهانه را به حساب دانش‌اموز واریز کند و از او در مسیر آموزش حمایت‌های لازم را به عمل آورد. این مبلغ در سال 1403 به طور میانگین و برای هر دانش‌اموز 340 هزار تومان در ماه بوده است که بسته به مقطع تحصیلی و سایر ملاک‌های مشخص شده برای هر دانش‌آموز متغییر است. جدا از این مبلغ به طور میانگین و ماهانه هر دانش‌آموز مبلغ 650 هزار تومان کالا و خدمات دریافت کرده است که بخش مهمی از آن در قالب خدمات آموزشی ارائه می‌شود.
مبلغ بورسیه صرفاً بهانه‌ای برای ارتباط دائمی با دانش‌اموز است و اثرگذاری دارالاکرام بیش از همه با همراهی‌های بعدی مددکار و نیازسنجی‌های او روی می‌دهد. با این همه و با توجه به مسائلی که گریبان‌گیر جامعه شده است در ابتدای سال دارالاکرام قصد دارد مبلغ بورسیۀ دانشآموزان را افزایش دهد چرا که با توجه به تورمی که وجود دارد این مبلغ آنگونه که سال‌های قبل اثرگذار بود موثر نیست. هدف اصلی کاهش ترک تحصیل و بازماندگی از تحصیل است و مبلغ بورسیۀ فعلی از این جهت کارایی لازم را ندارد.
1266 دانش‌موز جدید در سال 1403
دارالاکرام سال جدید را با 7501 دانش آموز آغاز کرد. در این سال 1266 دانش‌آموز به جمع ما اضافه و 572 دانش آموز نیز به دلائل مختلف از جمع دانشآموزان خارج شد و در پایان سال تعداد دانش اموزان به 8194 نفر رسید.
572 دانش آموز ترخیص شده به دلائل چهارده‌گانه از داراالاکرام خداحافظی کردند. گزارش تفصیلی این دلائل در ماه‌های بعد ارائه خواهد شد ولی به طور کلی 25 درصد ترخیصی‌ها در هر سال ترک تحصیلی‌ها هستند و 25 درصد نیز فارغ‌التحصیل می‌شوند. ترک تحصیل دانشآموزان یک معضل ملی و حل آن نیز به عزم ملی نیاز دارد. با این همه دارالاکرام تلاش می‌کند با پیگیری‌های مستمر و دوره‌ای، نیازسنجی، مشاوره و رفع نیازهای خانواده (تا حد امکان) ترک تحصیل دانشآموزان را متوقف کرده یا حداقل به تعویق بیاندازد.
گزارشات مددکاری و نیازسنجی
استانداردهای موسسۀ دارالاکرام یک گزارش در هر 6 ماه برای هر دانش آموز است. در این گزارشات وضعیت دانش‌اموز و خانواده به طور دوره‌ای رصد شده و نیازهایی که براورده نشدن آنها موجب کند شدن مسیر آموزش کودک می‌شود شناسایی می‌شود. آمار نیازهای برآورده شده و گزارشات نوشته شده برای 8194 دانش‌آموز دارالاکرام به قرار زیر است.
با این حساب تعداد گزارشات به ازای هر دانش‌آموز 1.5 گزارش و تعدد نیازهای برآورده شده نیز 7.5 نیاز برای هر دانش‌آموز است. با توجه به شلوغی هر سالۀ شعب در اسفند ماه بخشی از گزارشات و نیازها بعد از تعطیلات ثبت می‌شود و این اعداد بیشتر خواهد شد. نیازهای برآورده شده دانشآموزان 6 دسته‌بندی کلی را شامل می‌شود و محور و هدف اصلی همۀ این نیازها برای موسسه تسهیل فرایند آموزش است:
بعضی از نیازها نیازهای اساسی دانش‌آموز و خانواده او است که بدون برآوردن آنها حداقل‌های لازم برای تحصیل دانش‌آموز فراهم نمی‌آید. دارالاکرام تلاش می‌کند تا همۀ این نیازها برآورده شود با این حال کمبود منابع مانعی بر سر راه بوده و این مهم همیشه محقق نمی‌شود.
سلامت جسم و روان هموار کنندۀ مسیر آموزش
تجربه به ما ثابت کرده است که آموزش باکیفیت پیش‌نیازهایی دارد که مسائل بهداشتی و درمانی، خدمات مشاوره و نیازهای خانواده دانش‌آموز (اعم از نیازهای معیشتی و غیر آن) مهم‌ترین این موارد هستند.
آموزش؛ فرایندی پیوسته و دارای مراتب
نیازهای سطح بالاتر که ماموریت اصلی دارالاکرام پیگیری آنها است شامل نیازهای آموزشی، فرهنگی و نیز اشتغال و کارآفرینی است. ما در دارالاکرام باور داریم که آموزش‌های عمومی مدارس (با همه قوت و ضعفش) بایستی پایۀ آموزش دانش‌آموز باشد. با این حال آموزش عمومی در مدارس و به خصوص مدارس مناطق کم‌برخوردارتر جامعه کیفیت لازم را ندارد و ما ناچار به برگزاری کلاس‌های اموزشی و تقویتی هستیم.
علاوه بر آن آموزش را باید در معنای اعم آن دید و در آموزش‌های عمومی رسمی باقی نماند. همۀ آنچه که کودک باید کسب کند تا شهروند خوب جامعه باشد بایستی برای همه کودکان فراهم باشد. در راستای این ماموریت و بر حسب علاقه و استعداد دانش‌آموز خدماتی در اختیار ایشان قرار می‌گیرد. این خدمات در سال 1403 به شرح زیر است:
دارالاکرام ماموریت اصلی خود را آموزش می‌داند و به این آموزش در سطوح مختلف می‌اندیشد. از این رو موسسه به توانمندی خانواده‌ها نیز توجه دارد و تلاش می‌کند با ایجاد انگیزه و آموزش مهارت‌های عمومی و تخصصی به سرپرست خانواده (که عمدتاً مادر است) کمک کند تا در این مسیر حرکت کند. ایجاد نگاه متفاوت به آموزش و درک اهمیت آن برای آیندۀ شغلی دانش آموز و کسب لااقل یک مهارت تخصصی برای دانشآموزان در اوقات فراغت نیز محل توجه واحد کارآفرینی موسسه قرار دارد.
هر دانش‌آموزی دستاوردی دارد
همانطور که گفته شد دانشآموزان دارالاکرام بسته به مقطع تحصیلی و سایر شرایط مشخص شده بورسیه‌ای ماهانه دریافت می‌کنند. ایشان با انجام فعالیت‌های فرهنگی، ورزشی و آموزشی تحت عنوان دستاورد مبلغی علاوه بر بورسیۀ ماهانه دریافت می‌کنند. مجموع دستاورد دانشآموزان سال 1403 به قرار زیر است:
همانطور که مشخص است این دستاوردها منحصر به معدل و نمرۀ خوب نیست و دانش‌آموز می‌تواند با فعالیت‌های متفاوتی و از جمله انجام کار داوطلبانه به خود ثابت کند که انسانی منحصر به فرد و مشغول بازآفرینی خود است.
ارزش کالا و خدمات ارائه شده به دانشآموزان
با توجه به آنچه گفته شد ارزش ریالی کالا و خدمات ارائه شده به دانش‌آموزن (نقدی و غیر نقدی) و نیز بورسیۀ واریزی در سال 1403 به قرار زیر است:
گفتنی است این مبالغ بعد از ارائۀ گزارش‌های مالی و نیز ثبت کامل نیازهای اسفند ماه اندکی تغییر خواهد کرد که در گزارش‌های بعدی ارقام دقیق ذکر خواهد شد.
مرور بعضی از اتفاقات مهم 1403
- در سال 1403 و در بیست‌و‌سومین سالگرد موسسه مستندی با نام «جادوی جاده‌های دور» به کارگردانی مژگان ایلانلو پخش شد. این مستند به زندگی چند دانش‌اموز از ایلام، خوزستان، زابل و جیرفت می‌پرداخت و بخشی از جهان این کودکان را روایت می‌کرد. این مستند سه بار در تهران و یک بار نیز در جیرفت اکران عمومی شد و بزرگوارانی چون استاد شفیعی کدکنی، استاد مصطفی ملکیان، دکتر مقصود فراستخواه و سایر عزیزان و همراهان موسسه به تماشای آن نشستند. امیدواریم این جنس کارها بتواند اهمیت تحصیل کودکان را به جامعه نشان دهد و مطالبه‌گری برای برآوردن حق آموزش باکیفیت را تقویت کند. در این سال رویدادهای دیگری نیز در شهرهای مختلف کشور و به جهت ارائۀ گزارش به جامعۀ همراه موسسه برگزار شد.
- در اردیبهشت 1403 به روال دو سال گذشته دارالاکرام رویداد مدیران شعب را اینبار در مشهد برگزار کرد. در این گردهم‌آیی مسائل پیش‌روی موسسه مرور و تجربیات مدیران محلی برای مواجهه با مسائل و مشکلات به اشتراک گذاشته شد.
- در سال 1403 و با توجه به نیاز جدی به ارائۀ خدمات آموزشی باکیفیت به خصوص در مناطق روستایی، راه‌اندازی سامانۀ آموزشی آنلاین موسسه در دستور کار قرار گرفت. این فعالیت که از سال 1402 آغاز شده بود در این سال تغییرات ساختاری جدی‌ای را تجربه کرد که در سال جدید گزارش آن ارائه خواهد شد.
- توجه به سلامت روان دانشآموزان با اجرای طرح پایلوت غربالگری سلامت روان در این سال آغاز شد و با توجه به موفقیت طرح پایلوت در سال جدید این طرح به سمت اجرای همگانی در کل شعب پیش خواهد رفت.
- کارگاه‌های کتابخوانی باغ بیدار در این سال در قم رونمایی شد و اجرای آن در شعب ورامین، گلستان، زابل، خمین و نمایندگی رباط‌کریم آغاز شد تا دانشآموزان ارتباط خود را با ذخائر فرهنگی محلی، ملی و بین‌المللی حفظ کرده و در عین حال سواد خواندن و نوشتنشان تقویت شود.
- در راستای دور نماندن دانش‌اموزان با تحولات مهم جهان کلاس‌های آموزش برنامه‌نویسی با همکاری افراد و نهادهای متخصص در این زمینه آغاز شده است و در صورت موفقیت‌آمیز بودن طرح قابلیت گسترش به کل موسسه را دارد. بزرگ‌ترین مشکل در این زمینه کمبود ابزارهای لازم برای دانش‌اموزان است.
- در این سال دارالاکرام همراهی دلسوزانۀ ایرانیان خارج از کشور را نیز با خود داشت و با این همراهی موفق شد به همۀ 8000 خانوادۀ خود یک بستۀ غذایی به ارزش میانگین یک میلیون تومان و جمعا به ارزش 8 میلیارد تومان تخصیص دهد. این علاوه بر همراهی این عزیزان در برآوردن تمام نیازهای اشتغال و کارآفرینی خانواده‌ها به قدر امکان بود.
- در این سال دارالاکرام با سلسله نشست‌های خیروخرد و نیز با بزرگداشت روز جهانی حقوق کودک میزبان متخصصانت و اندیشمندانی چون دکتر اسداله مرادی، دکتر محسن رنانی، دکتر مقصود فراستخواه، دکتر جعفر بوالهری و دکتر نصرالله حکمت بود. این نشست‌ها به موسسه کمک می‌کند تا موازی با تحولات علمی روز فعالیت‌ها و فرایندهای خود را مورد بازبینی قرار دهد.
- در این سال 10 جلسۀ هیئت مدیره در یکشنبه‌های اول هر ماه برگزاز شد که در آنها گزارش فعالیت‌ها ارائه و تصمیمات مقتضی برای تحولات پیش‌رو گرفته شد.
- حضور حسابرسان مستقل در موسسه و بررسی گزارشات مالی و ارائۀ گزارشات از دیگر اتفاقات این سال بود. مایۀ خوشحالی است که یکی دیگر از مراحل نظارت بر عملکرد موسسه که نظارت بیرونی باشد با این گزارشات رقم خورده است.
امید است دارالاکرام بتواند با کمک و همراهی نیکوکاران نیک اندیش در خدمت رسانی باکیفیت به دانش‌آموزش مستعد تحصیل فاقد سرپرست موثر اهتمام بیشتر ورزد. به این امید که هیچ کودکی در جهان به هیچ دلیلی از آموزش رایگان و باکیفیت محروم نشود.
