دومین کارگاه سوزندوزی بلوچی با محوریت طرح تخصصی «فنوچی» در دارالاکرام خاش، با همکاری اداره میراث فرهنگی شهرستان و با حضور جمعی از دختران نوجوان و جوان علاقهمند به هنرهای سنتی برگزار شد؛ کارگاهی که تلاش میکند پلی میان هنر اصیل بومی و نیازهای امروز دختران این منطقه ایجاد کند و مهارتآموزی را با احیای هویت فرهنگی درهم بیامیزد. این دوره تخصصی در تاریخ ۲۷ آذرماه ۱۴۰۴ با مربیگری سرکار خانم فریبا کهرازهی، یکی از برترین و مجربترین مربیان سوزندوزی در استان سیستان و بلوچستان، ویژه دختران ۱۶ سال به بالا آغاز شد و قرار است در طول پنجشنبههای متوالی ادامه یابد.
انتخاب هنر سوزندوزی بلوچی، بهویژه طرح فنوچی، بهعنوان محور اصلی این دوره، نشاندهنده توجه جدی برگزارکنندگان به ظرفیتهای کمنظیر هنر بومی سیستان و بلوچستان است؛ هنری که نهتنها بخشی از هویت فرهنگی مردم این دیار بهشمار میآید، بلکه در سالهای اخیر به یکی از پرطرفدارترین و شناختهشدهترین طرحها در میان مردم استان تبدیل شده است. طرح فنوچی با رنگهای زنده، نقشهای هندسی منظم و ظرافت خیرهکنندهاش، قرنها زبان بیکلام زنان این سرزمین برای روایت دغدغهها، آرزوها و زیباییهای درونی بوده است. اکنون این طرح در قالب دورهای هدفمند و تخصصی، به نسل جوان آموزش داده میشود تا چرخه انتقال این میراث ارزشمند از مادران و مادربزرگها به دختران و نوهها همچنان زنده و پویا باقی بماند.
کارگاه در فضایی صمیمی، آرام و الهامبخش در دارالاکرام خاش برگزار میشود؛ جایی که صدای گفتوگوهای آرام، رفت و برگشت سوزنها بر روی پارچههای رنگارنگ و تمرکز چهرههای جوان، ترکیبی زیبا از سنت و شور جوانی خلق کرده است. در ابتدای هر جلسه، مربی ضمن مرور آموختههای جلسه قبل، به معرفی دقیقتر نقشها، نمادها و قواعد حاکم بر طرح فنوچی میپردازد و تلاش میکند شرکتکنندگان را با ریشههای فرهنگی و تاریخی این هنر آشنا سازد. او تأکید میکند که هر دوخت، هر رنگ و هر ترکیب، معنایی در پس خود دارد و سوزندوزی فقط یک کار دستی ساده نیست، بلکه نوعی زبان بصری است که زنان بلوچ سالهاست با آن سخن گفتهاند.
ساختار این کارگاه بهگونهای طراحی شده که دانشآموزان از مرحله آشنایی اولیه با ابزار و مواد موردنیاز – مانند نوع پارچه، نخ، سوزن و چارچوبهای کار – به سمت اجرای نقوش ساده، و سپس پیادهسازی طرحهای پیچیدهتر فنوچی حرکت میکنند. در جلسات نخست، شرکتکنندگان با اصول پایهای سوزندوزی، روش صحیح در دست گرفتن سوزن، تنظیم فاصله بخیهها و حفظ نظم و تقارن در طرحها را تمرین میکنند. بهتدریج، با افزایش مهارت، آنها قادر میشوند نقشهای کوچک را به طرحهای بزرگتر و کاملتر تبدیل کنند و بخشی از هویت شخصی خود را در انتخاب رنگها و ترکیبها بگنجانند.
یکی از ویژگیهای مهم این دوره، پیوند آموزش مهارت هنری با توانمندسازی اقتصادی است. مربی در کنار آموزش فنی، درباره فرصتهای شغلی و درآمدزایی از طریق سوزندوزی صحبت میکند و نمونههایی از لباسها، کیفها، اکسسوریها و محصولات تزئینی سوزندوزی شده را به دختران نشان میدهد. او توضیح میدهد که چطور میتوان با ارتقای کیفیت کار، دقت در اجرا و خلاقیت در طراحی، راه ورود به بازارهای محلی، استانی و حتی فراتر از مرزها را پیدا کرد. این نگاه آیندهمحور، برای بسیاری از شرکتکنندگان که به دنبال کسب مهارتی عملی برای کمک به استقلال مالی خود هستند، انگیزهای جدی ایجاد کرده است.
همکاری اداره میراث فرهنگی در برگزاری این دوره، بعد دیگری به اهمیت آن میبخشد. حضور و حمایت این نهاد نشان میدهد که سوزندوزی بلوچی تنها یک هنر خانگی یا تفریحی نیست، بلکه بخشی از سرمایه فرهنگی و تاریخی منطقه است که حفاظت و ترویج آن بر عهده نهادهای رسمی نیز هست. بر اساس برنامه اعلام شده، در پایان دوره، پس از طی مراحل آموزشی و ارزیابی عملکرد شرکتکنندگان، گواهینامه رسمی از سوی سازمان میراث فرهنگی به هنرجویان اعطا خواهد شد. این گواهینامه علاوه بر ارزش معنوی، میتواند در آینده برای آنها بهعنوان یک سند مهارتی در مسیر اشتغال، کارآفرینی یا حضور در نمایشگاهها و بازارهای صنایعدستی مورد استفاده قرار گیرد.
