دارالاکرام نجفآباد در سالروز تاسیس این موسسه طی مراسمی، با حضور نیکوکاران این شهر، میزبان وزیر علوم در دولت هشتم، دکتر مصطفی معین، بود. بخشی از سخنان دکتر معین را در این برنامه پیرامون شعار موسسه دارالاکرام؛ توسعهی انسانی از آموزش کودکان و نوجوانان تا شهروندان دانا و توانا مطالعه میکنید:
توسعۀ انسانی
توسعهی انسانی یعنی برخورداری از زندگی شرافتمندانه، بدون فقر و احساس نابرابری و تبعیض؛ اشتغال به کار؛ فضای آزاد اجتماعی و همراه با مشارکت فعال شهروندان در امور جامعه و ادارهی کشور. توسعهی انسانی بر پایهی برنامهی توسعهی سازمان ملل متحد شاخصی از توسعه و پیشرفت همهجانبه و پایدار کشورهاست و بر اساس سه شاخصهی توسعه انسانی سنجیده میشود که عبارتاند از:
۱- امید به زندگی سالم و همراه با کرامت و عزت نفس
۲- افزایش سطح سواد با دسترسی برابر به آموزش باکیفیت و مهارتآموزی
۳- برخورداری از سرانه درآمد مناسب از تولید ناخالص ملّی کشور.
شهروند خوب
از ویژگیهای یک شهروند نمونه به این موارد میتوان اشاره کرد:
۱- مسئولیتپذیری و پاسخگویی نسبت به اقدامات و تصمیمات خود در برابر وظایف فردی و اجتماعی؛ طبق حدیث شریف نبوی، همهی مسلمانان مسئولیت متقابل نسبت به یکدیگر دارند و باید پاسخگو باشند.
۲- قانونمداری و احترام به حقوق دیگران؛ قانونمداری از اصول یک جامعه پیشرفته است. کشوری که در آن حاکمیت یا شهروندانش به قانون و مقررات احترام نمیگذارند؛ آیندهای هم نخواهد داشت.
۳- مشارکت فعال و داوطلبانه در امور فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و عضویت در خیریهها و سازمانهای مردمنهاد به دور از منافع شخصی.
۴- کمک به دیگران، همیاری و همدلی با نیازمندان، و مشارکت در امور خیر و عامالمنفعه که در ایران به علت وضعیت بحرانی جامعه و تنگناهای اقتصادی، فرآیندی رو به رشد ولی محدود دارد. به خاطر اعتقادات مذهبی و معارف دینی و معنوی، باید وظیفهی خود بدانیم که بدون منّت به جامعه خدمت کنیم اما ایران در این امر نسبت به دنیای توسعهیافته، تا حدّی عقب مانده است.
۵- احترام به دیگران بهمفهوم تحمل نظر مخالف و احترام به افراد با هر عقیده و گرایش سیاسی یا فکری و یا وابستگی هر قومیت و مذهب. انسانها همگی کرامت خدادادی دارند و قابل احترام هستند. تنوع قومیت و مذهب و اختلاف دیدگاهها باعث پیشرفت یک جامعه است. در ایران منظومهای از اقوام و مذاهب و زبانهای مختلف وجود دارد و این نشانهی غنای فرهنگی و تمدن دیرینه، قوی و تاریخی ایران است. وحدت و همبستگی جزو اصول مهم دینی و فرهنگی و از ضروریات مدیریت و امنیت ملّی ایران است.
۶- یک شهروند نمونه باید از محیط زیست محافظت کند. ایران یکی از کشورهای خشک جهان است؛ ولی در مصرف آب از پرمصرفترین کشورهاست. طبق برخی گزارشها، مصرف انرژی ما بین ۳ تا ۵ برابر میانگین مصرف دنیاست. همهی توقع نباید از حکومت باشد؛ البته آنها نیز مسئولیتها و تعهداتی بر عهده دارند. تک تک ما نیز با تعلق خاطر به کشورمان موظفیم از منابع طبیعی محافظت کنیم.
۷- صداقت یکی از اصول مهم اخلاقی انسانیست. صداقت یعنی یکی بودن پندار و گفتار و کردار و این شعار دینی ایرانیان در دوران باستان است. فرد صادق ریا، نفاق، تملق و چاپلوسی ندارد. انصاف یکی دیگر از مصداقهای اصول اخلاقی است. انصاف یعنی طوری با دیگران رفتار کنید که توقع دارید با شما رفتار شود و این همان اصل طلایی اخلاق است که در روایات مذهبی نیز بر آن تاکید شده است. وفای به عهد هم از دیگر موارد اصول اخلاقی و انسانی است. اهمیت وفای به عهد در حدّی است که خداوند در سوره توبه خود را با آن توصیف میکند: “ومن اوفی بعهده من الله”: چه کسی به عهد خود از خدا سزاوارتر است.
8- از صفات بارز یک شهروند خوب، داشتن روحیهی همکاری و کار جمعی است. ما ملتی هستیم که به علت سلطهی استبداد در سالهای متمادی، از هم جدا شدهایم و عادت به کار جمعی نداریم و به قول استاد شفیعی کدکنی هریک به درون خویش تبعید شدهایم. خوشبختانه در مدیریت دارالاکرام خصیصه خرد و تلاش جمعی مورد تاکید میباشد.
۹-تعهد به عدالت اجتماعی و حقوق شهروندی از دیگر صفات یک شهروند خوب است. دفاع از حقوق محرومان و اقلیتها، دفاع از حقوق محذوفان و کسانی که مورد ظلم و تبعیض قرار گرفتهاند نمونهی بارز عدالت اجتماعی است. این ویژگی جزو اعتقادات و ویژگیهای ملّی ما ایرانیان است.
۱۰- از دیگر ویژگیهای یک شهروند نمونه، داشتن تحمل و روحیه انتقادپذیری است به این معنا که با کمترین اختلاف سیاسی یا سلیقهای به چهره هم چنگ نزنیم. قرار نیست انسانها مثل هم فکر کنند. هیچ انسانی مثل انسان دیگر نیست. اختلاف یک انسان با دیگری از رحمتهای خداوند است که میتواند در یک فضای سالم با گفتوگوی منطقی میان افراد باعث رشد آنان گردد.
از ضرورتهای ساختاری دارالاکرام ارتباط موفق و مترقی با مدارس و نهادهای مشابه است که میتوانند با همکاری یکدیگر، همافزایی داشته باشند و از تجارب هم استفاده کنند. یک شبکه به هم پیوسته کارآیی بیشتری خواهد داشت و میتواند مطالبهگری بهتری نسبت به دولتها داشته باشد. چالش دارالاکرام محدودیت منابع مالی است. اگر محدودیت مالی وجود نداشت، این نهاد آموزشی و فرهنگی و اجتماعی میتوانست دهها شعبه دیگر در سراسر ایران داشته باشد و بسیاری از مناطق کشور را پوشش دهد.
متاسفانه، سنتهای اصیل دینی و ملی ما به تدریج کمرنگ شده است، از جمله سنتهایی مثل هبه، نذر، وقف؛ سنتهای ارزشمندی که متروک شده و با وجود اینکه نهادهای جدید دنیای مدرن مانند سازمانهای مردمنهاد و نهادهای خیریه و نیکوکاری به میزان کافی تاسیس شدهاند، اما جایگزین آنها نشدهاند. دانشگاههای برتر ایالات متحده آمریکا مثل هاروارد، مایوکلینیک و جان هاپکینز با کمک میلیاردی افراد متمکن به این مرتبهی علمیِ بینالمللی رسیده و شهرت جهانی پیدا کردهاند.
در همین زمینه کتابی به نام دیگردوستی موثر باهمراهی دارالاکرام ترجمه و به چاپ رسیده که نویسندهی آن پروفسور پیتر سینگر از استادان مشهور دانشگاه پرینستون آمریکا و ملبورن استرالیاست. ایشان که فیلسوف اخلاق است، ایدهای دارد مبنی بر اینکه اگر همهی افراد دنیا هزینهی مازاد بر هزینهی زندگی معمولی خود را به افراد نیازمند بدهند؛ فقر از دنیا ریشهکن خواهد شد. او میگوید: توجه به افراد نیازمند جامعه یک الزام اخلاقی است و اکنون که در عصر ارتباطات قرار داریم و فاصلههای زمانی و مکانی برداشته شده است، شما میتوانید به سرعت یک فرد نیازمند را در دورترین نقطه دنیا شناسایی و به او کمک کنید. از نظر او بیتوجهی به افراد نیازمند و بیپناهی که سلامتی و جان آنها در معرض خطر است تفاوتی با اقدام به قتل و کشتار انسانها ندارد.
در قرآن کریم هم آمده است که من احیاها فکانما احیا الناس جمیعا (آیه۳۲سوره مائده): هر کس جان احدی را نجات دهد مانند آن است که جان همهی انسانها را نجات داده است.
در قرآن بیش از ۸۰ آیه در مورد اهمیت و ضرورت انفاق آمده است. انفاق به معنی بخشش در راه خدا بدون هیچ چشمداشتی است. خداوند در کتابش هر نوع کمک انسان به همنوعانش را که با نیت جلب رضایت خداوند باشد، وام دادن به خودش میداند. به راستی، اگر ما خداباور و پیرو واقعی دین او هستیم، چرا به آموزههای دینی و مذهبی خود به صورت جدی عمل نمیکنیم؟!
خداوند در قرآن تضمین کرده است که قرض دادن یا کمک کردن به بندگانش را تا ۷۰۰ برابر بیشتر به ما برمیگرداند. اگرچه موضوع دیگردوستی موثر را پیتر سینگر در کتاب خود مطرح میکند ولی ما این آموزهها را از قرنها قبل در دین و کتاب آسمانی خود داشتهایم.
شیخ ابوالحسن خرقانی در کتاب نورالعلوم میگوید:
«اگر به ترکستان تا به در شام کسی را خار در انگشت شود آن از آن من است. همچنین از ترک تا شام کسی را قدم در سنگ آید؛ زیانِ آن مراست و اگر اندوهی در دلی است آن دل از آن من است.»