دومین همایش فقر و نابرابری آموزشی با هدف ایجاد فرصت برابر برای همه کودکان در نظام آموزشی کشور برگزار شد.
هدف از این همایش که روز شنبه 24 مهر در ساختمان جامعه خیرین مدرسه‌ساز برگزار شد، آغاز یک پویش مردمی برای مناسب‌سازی مدارس عادی و دعوت از خیرین برای اقدام به این کار، اصلاح مقررات مربوط به آموزش کودکان با نیازهای ویژه؛ افزایش کمی و کیفی آموزش کودکان با نیازهای وِیژه و افزایش حضور آنان در مدارس فراگیر بود که با مجموعه‌ای از خیرین و سازمان‌های مردم‌نهاد؛ نهادهای حکومتی و دانش‌آموزان و خانواده‌های آنان نیز در این همایش حضور داشتند.
رئیس جامعه خیرین مدرسه‌ساز کشور، دکتر ناصر قفلی، در این نشست از توجه خاص خیرین به دانش‌آموزان با نیازهای ویژه خبر داد و گفت: 54 درصد مدارس کشور را خیرین می‌سازند و این عدد درباره مدارس مربوط به کودکان استثنایی بیشتر است و به 70 درصد می‌رسد.
وی افزود: حضور کودکان با نیازهای ویژه در کنار سایر کودکان منشأ خیر و برکت است و همه از هم می‌آموزند و توان آموزشی همه افزایش می‌یابد و محیط مدرسه محیطی واقعی می‌شود.
بهشت آنجایی نیست که ما می‌رویم بلکه بهشت آنجاییست که ما می‌سازیم
دبیر علمی همایش فقر و نابرابری آموزشی؛ دکتر فاطمه مهاجرانی در این نشست با تاکید بر اینکه بهشت آنجایی نیست که ما می‌رویم بلکه بهشت آنجاییست که ما می‌سازیم، از اهمیت نقش انسان‌ها در ساخت این بهشت گفت و افزود: هیچ جامعه‌ای رستگار نمی‌شود مگر اینکه به اندازه کافی به حرمت علم، دانش و آموزش بها دهد و جامعه خیرین مدرسه‌ساز به همراه سمن‌های فعال در این زمینه درباره فقر آموزشی به شدت فعال است.
وی گفت: فقر آموزشی یک موضوع بسیار مهم است و زمانی که معلولیت با محرومیت همسو می‌شود این محرومیت آموزشی چند برابر می‌شود. در حالی که وجود کودکانِ با نیازهای ویژه در کنار کودکان با شرایط معمول برای هر دو طیف مناسب است و به آدم‌ها یاد می‌دهد که معلولیت قسمتی از زندگی و واقعیتی است که هیچ کس آن را انتخاب نمی‌کند اما تعداد زیادی از آدم‌ها با آن مواجهند؛ بنابراین باید برخورد با آن را یاد گرفت و با فردی که دچار معلولیت است به عنوان یک فرد دارای قابلیت برخورد شود. در این صورت است که کودکان با نیازهای ویژه اعتماد به نفس پیدا می‌کنند و می‌دانند چگونه به عنوان یک فرد با نیاز ویژه رشد لازم را داشته باشند.
مهاجرانی حضور دانش‌آموزان با نیازهای ویژه را نیازمند دو عامل فیزیکی دانست؛ مدرسه به عنوان فضای آموزشی، باید مناسب‌سازی شود و در این مناسب‌سازی به ورود، خروج، دسترسی به منابع آموزشی، دوست‌یابی، فضای بازی و همه آنچه به عنوان سخت‌افزار شناخته می‌شود توجه کرد.
و اما بُعد دیگر توجه به نیازهای فرهنگی در این زمینه است و به همین دلیل سال‌هاست وزارت آموزش و پرورش طرحی با عنوان مدارس فراگیر را دنبال می‌کند.
اولین عامل بازدارنده از تحصیل فقر و دومین عامل معلولیت است
دکتر علی ربیعی؛ وزیر سابق و فعال در حوزه خیر اجتماعی، فراهم‌سازی فرصت‌های برابر برای همه انسان‌ها را یک مسئله‌ی اخلاقی، انسانی و دینی دانست و گفت: ثبات هر جامعه به میزان فرصت‌های برابری است که ایجاد می‌کند.
وی گفت: هر گاه می‌خواهید درباره جامعه‌ای قضاوت کنید نگاه آن جامعه به افراد فرودست مثل سالمندان، کودکان و آدم‌های بی‌پناه را شاخص سنجش انسانیت آن جامعه قرار دهید.
ربیعی با اشاره به کودکانی که آرزوهایشان دفن می‌شود همان‌ها که هنوز دنیا را تجربه نکرده از دنیا می‌روند، مهم‌ترین نارسایی اجتماعی را سنجش میزان فرصت‌های نابرابر دانست و چگونگی دستیابی افراد به امکانات برابر را که با موانعی چون آسیب‌ها، فاصله طبقاتی و تعارضات مواجه می‌شود مهم دانست.
ایشان با اشاره اینکه بدون تردید معلولان یکی از این گروه‌های اجتماعی هستند که ناخواسته در شرایطی قرار می‌گیرند که نمی‌توانند از فرصت‌های برابر استفاده کنند، گفت: این در حالیست که اولین حق هر بچه‌ای آموزش است؛ پارک و حتی راه رفتن در پیاده رو و خیابان اما مجموعه‌ای از شرایط اجتماعی، چه فیزیک شهر و چه روان اجتماعی، آمادگی زندگی راحت برای کودک دچار معلولیت را ندارد.
وی تاکید کرد: دانش و تجربه به ما آموخته است که اولین و درست‌ترین مسیر توانمندسازی است و مطالعات نشان می‌دهد سوادآموزی نقطه آغازین هر برنامه‌ی توانمندسازی است. بدون برنامه‌ای برای سواد اساسا نمی‌توان از حقوق انسانی سخن گفت.
وی افزود: بر اساس بررسی‌های وزارت رفاه، غیر از 150 کودک حاضر در مدارس ابتدایی 30 هزار نفر نیز به علت معلولیت به مدرسه نمی‌روند.
ربیعی با اشاره به مطالعات گفت: اولین عامل بازدارنده از تحصیل فقر و دومین عامل معلولیت است و ترکیب فقر و معلولیت یک فاجعه انسانی به بار می‌آورد که آثار آن بر یک فرد فقط نیست، بلکه بر یک نسل است و حتی آثار بین نسلی در پی دارد؛ این در حالیست که آموزش معلولین از آموزش کودکان عادی کم‌اهمیت‌تر نیست چون هم یک اصل انسانی است و هم بازدهی بیشتری دارد و در درازمدت از هزینه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کاهش می‌دهد.
ربیعی با اشاره به بررسی‌های دهه‌ی 90 گفت: از 853 هزار معلول 460 هزار معلول بی‌سوادند؛ یعنی 47 درصد؛ در حالی که این نسبت در میان جمعیت عادی 10 درصد است. آمارها نشان می‌دهند 11 هزار معلول دارای تحصیلات عالیه در جامعه وجود دارد؛ پس قرار گرفتن در فرصت نابرابر امری ذاتی نیست؛ یعنی معلولیت ذاتا مانع نیست بلکه شرایط موجب این نابرابری شده است و 47 هزار معلول پس از پایان دوره ابتدایی به دوره متوسطه راه یافته‌اند.
ربیعی افزود: تمام این آمارها نشان می‌دهد سیاستگذاری معطوف به افراد معلول نداشته‌ایم و یا سیاست‌گذاری‌های معطوف به اعطای فرصت‌های برابر اجتماعی ضعیف بوده است. کودکان و افراد معلول باید با هم درس بخوانند ما هنوز این موضوع را سیاستگذاری نکرده‌ایم کودکان عادی و کودکان معلول به این همزیستی عادت می‌کنند و موانع ذهنی برای زندگی اجتماعی در میان معلولان نیز کاهش می‌یابد و بسیاری از معلولان مانع ذهنی برای معاشرت دارند.
مدارس مناسب‌سازی‌شده بسیار کم است و کالبد فیزیکی مدارس جای کار دارد و گاهی هم که آموزش و پرورش هدفگذاری و سیاستگذاری می‌کند با کسری بودجه مواجه می‌شود و حتی در مدارس مناسب‌سازی شده کالبد اجتماعی و فرهنگی وجود ندارد و معلمان و مجموعه مدرسه فاقد آمادگی لازم است و این انگِ اجتماعی با نگاه ترحمی بیشترین لطمه را به حضور کودکان در مدرسه می‌زند و دچار دوری بیشتر آنها می‌شود.
باید پیش از مدرسه، توانمندسازی و خودباوری از سوی خانواده‌ها در بچه‌های معلول ایجاد شود و در سیاستگذاری‌ها دنبال شود.
ربیعی در پایان اجرای سیاست‌های پیشگیرانه؛ گسترش غربالگری‌ها؛ غربالگری ژنتیک و ایمن‌سازی جاده ها و محیط‌های کار را از عوامل موثر در کاهش بروز معلولیت معرفی کرد و صدای خاموشان بودن را وظیفه اخلاقی دانست و گفت: باید گفتگو کرد؛ نوشت؛ تلاش کرد؛ عمل کرد تا به همیاری اجتماعی رسید.
تولید مدرسه کافی نیست بلکه باید به اهمیت کیفیت‌بخشی و هویت‌بخشی به فضاها پرداخت
دکتر مجید عبداللهی معاونت فنی و نظارت و اجرا در حوزه مناسب‌سازی مدارس نیز حوزه رسیدگی به معلولان را کمی فراتر از حوزه مدارس دید و گفت: ابتدا باید معماری شهری و فضای شهری مناسب‌سازی شود و سپس به حوزه مدارس ورود کرد.
معلولیت محدودیت نیست و به این موضوع ابتدا باید در حوزه‌ی شهر و سپس در حوزه مدارس پرداخت و فضای مدرسه را با توجه به نیازهای ذی‌نفعان ساخت.
عبداللهی گفت: در کشور 105 هزار مدرسه و 50 هزار کلاس درس وجود دارد که حدود 20 درصد از این مدارس پذیرای کسانی هستند که نوعی نیازمندی‌های جسمی و حرکتی دارند.
وی با اشاره به اینکه تولید مدرسه کافی نیست به اهمیت کیفیت‌بخشی و هویت‌بخشی به فضاها پرداخت و گفت: قاطبه و کیفیت کار برای مدارس کودکان خاص باید بالاتر از مدارس عادی باشد؛ مدارس عادی باید مناسب‌سازی شوند و مدارس خاص نیز ساخته شوند.
عبداللهی افزود: سالانه 500 مدرسه با منابع خیرین مناسب‌سازی می‌شوند و 2 هزار و 500 مدرسه نیز ساخته می‌شود که تمام ضوابط مناسب‌سازی در آن رعایت می‌شود؛ همچنین سالانه 40 تا 50 مدرسه برای کودکان با نیازهای ویژه ساخته می شود.
عبداللهی در پایان اقدامات دولت را در این راستا در سه گام توصیف کرد: نوسازی مدارس؛ تلاش بر ضابطه‌گذاری و ساخت مدارس برای کودکان استثنایی و نیز تلاش برای مناسب‌سازی در مدارس عادی.
دانش‌آموزانِ معلول می‌توانند به عنوانِ همیار در سامانه به مهربانی عضو شوند
مدیرعامل موسسه دارالاکرام؛ دکتر مصطفی میراحمدیزاده با بیان اینکه این موسسه در حال حاضر 7 هزار و 500 دانش‌آموز بورسیه شده دارد، این تعهد را داد که درصدی از دانش‌آموزانِ معلولِ واجد شرایط با نیازهای ویژه را بورسیه کند.
میراحمدیزاده از وجود این امکان در سامانه به مهربانی خبر داد که دانش‌آموزانِ معلول می‌توانند به عنوانِ همیار در این سامانه عضو شوند و آموزش داده شوند تا به عنوان کنشگر از طریق این سامانه فعالیت کنند و در شناسایی و تسهیل امور برای دانش‌آموزانی همانند خود موثر باشند.
ایشان از وجود امکانات آموزشی دیگری در این موسسه خبر داد که آموزش‌های آنلاین، آفلاین و مشاوره و پشتیبانی را برای دانش‌آموزان معلول عضو و غیرعضوِ دارالاکرام فراهم می‌کند.
میراحمدیزاده همچنین گفت: دارالاکرام از طریق سایت الفبایِ فردا که دارای مجله حقوقی هست و با مشارکت کمیسیون حقوق بشر برای آن تولید محتوا می‌کند، می‌تواند یک ستون ویژه را به حقوق کودکان معلول اختصاص دهد.
